6.1 Samenkracht en burgerparticipatie
Subsidie Zelf- en Samenredzaamheid
In 2021 is de regeling zelf- en samenredzaamheid vastgesteld. Dit is de regeling voor vrijwilligers en voor professionals die een beroep kunnen doen op financiële ondersteuning voor door hen ontwikkelde initiatieven. De beschikbaar gestelde middelen voor de regelingen zijn gedekt door de van het rijk ontvangen coronamiddelen.
Voor de besteding in 2022 was een bedrag van € 150.000 geraamd. De werkelijke uitgaven in 2022 voor de uitvoering van de regeling zijn € 115.000. Het verschil van € 35.000 is voor de jaarrekening 2022 een incidenteel voordeel.
6.3 Inkomensregelingen
Bijstandsverlening (BUIG)
De inkomensregelingen bestaan uit diverse regelingen; Bijstand, IOAW, Bbz en IOAZ. Per saldo hebben deze regelingen geleid tot een voordeel voor de jaarrekening 2022 van € 473.000.
Afgelopen jaar waren de ontwikkelingen over de aantallen uitkeringen positief omdat er een dalende trend zichtbaar was in het aantal uitkeringen. Dit resulteert in een lagere uitkeringslast. In onderstaande tabel is goed te zien dat het aantal uitkeringen vooral in het laatste kwartaal nog verder is gedaald naar 562 uitkeringen (januari 2022: 588).
Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (TOZO)
Eén van de maatregelen van het kabinet om ondernemers te ondersteunen tijdens de coronacrisis vanaf 2020 is de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (TOZO). De regeling is voor zelfstandige ondernemers, waaronder zzp’ers. Het voorziet in een aanvullende uitkering voor levensonderhoud als het inkomen door de coronacrisis tot onder het sociaal minimum daalt en eventueel in een lening voor bedrijfskapitaal om liquiditeitsproblemen als gevolg van de coronacrisis op te vangen. Voor onze gemeente is de TOZO uitgevoerd door Bureau Zelfstandigen Fryslân (BZF) te Leeuwarden.
In 2022 is er in totaal € 1.065.000 aan voorschotten ontvangen van het Rijk. De ontvangen voorschotten zijn één op één doorbetaald aan BZF, waarbij achteraf de verrekening heeft plaatsgevonden over de uitvoering van de TOZO. Per saldo heeft de TOZO regeling geleid tot een incidenteel voordeel van € 61.000 voor de jaarrekening 2022.
Energietoeslag
Het uitvoeren van regeling Energietoeslag heeft geleid tot een nadeel van € 400.000 voor de jaarrekening 2022. De gemeente heeft in totaal € 2,2 miljoen aan energietoeslag verstrekt aan daarvoor in aanmerking komende inwoners. Van het rijk is daarentegen in 2022 slechts 1,8 miljoen ontvangen, derhalve een verschil van € 400.000.
Het probleem als in Achtkarspelen is bij veel meer gemeenten het geval. Divosa heeft eind 2022 een onderzoek gedaan en daaruit is gebleken dat 48% van de gemeenten te maken heeft met een tekortschietend budget. Inmiddels heeft de VNG dit signaal opgepakt en dit richting het kabinet aangegeven. De VNG gaat er van uit dat de gemeenten met een tekort gecompenseerd zullen worden. Op dit moment is hier echter nog geen duidelijkheid over, waardoor in de jaarrekening 2022 een tekort ontstaat op het uitvoeren van de regeling Energietoeslag.
Minimabeleid
Achtkarspelen kent diverse inkomensregelingen in het kader van minimabeleid. Per saldo is het resultaat op minimabeleid € 111.000 negatief.
- Op de uitgaven voor de collectieve ziektekostenverzekering is een nadeel ontstaan van € 78.000. Op dit onderdeel rust per 2022 een taakstelling van € 56.000; de toegangsgrens voor deze voorziening is per 2022 verlaagd van 130% naar 110% van het sociaal minimum. Op basis van het verlagen van de toegangsgrens is het aantal cliënten dat een verzekering had bij AV-Frieso gedaald van 673 op 1 januari naar 661 op 31 december 2022. In aantallen zou de ombuiging gerealiseerd zijn, ware het niet dat door een gewijzigde financieringssystematiek, overeengekomen met de Friese gemeenten dit de realisatie heeft doorkruist waardoor er nu sprake is van een nadeel. Niet benutte zorg leidt namelijk niet meer tot teruggave van premiebetaling.
- Ook op het gebied van de Bijzondere Bijstand zien we de kosten in het afgelopen jaar sterk stijgen. Vooral de kosten voor het huisvesten van statushouders heeft geleid tot een nadeel van € 65.000.
- Op de TOP-regeling is een voordeel ontstaan van € 32.000. Ondanks publicatie van het bestaan van de regeling om mensen te bereiken en te bewegen gebruik te maken blijft het afhankelijk van het aantal cliënten dat daadwerkelijk gebruik hiervan maakt van de regeling. Dit zijn er minder geweest dan begroot.
Regeling toeslagenproblematiek
Er is in 2022 een voordeel ontstaan van €67.000 op de uitvoering van de regeling toeslagenproblematiek. Gemeenten worden gecompenseerd voor de kosten die zij maken met betrekking tot de regeling toeslagenproblematiek. Dit bestaat uit de werkelijke kosten die voor ondersteuning van gedupeerden wordt gemaakt en ook een normbedrag per gedupeerde. De totale bijdrage wordt achteraf via de Sisa-verantwoording vastgesteld.
6.4 Begeleide participatie
Beschut Werken
Wanneer het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen vaststelt dat een persoon is aangewezen op beschut werk, dan hebben wij de wettelijke verplichting om een baan voor deze persoon te zoeken. Wij kopen Beschut Werkplekken in bij aanbieders van Beschut Werk of realiseren deze bij reguliere werkgevers. Kopen we in, dan zijn de begeleidingskosten van Beschut Werk hoger dan de begeleidingskosten bij reguliere werkgevers. Bij de begroting 2022 zijn wij uitgegaan van dienstverbanden van 32 uur per week op basis van inkoop. Op dit product is een voordelig verschil ontstaan van € 22.000. Hiervoor zijn een aantal oorzaken aan te wijzen. De dienstverbanden zijn niet allemaal aangegaan voor 32 uur per week. In- en uitstroom vindt gedurende het hele jaar plaats, zodat niet in alle gevallen kosten worden gemaakt voor een heel jaar. Daarnaast zijn de werkplekken niet alleen gerealiseerd bij aanbieders van Beschut Werk, maar deels ook bij reguliere werkgevers.
Stichting MOA
In 2022 heeft een verrekening plaatsgevonden tussen gemeente en MOA over het boekjaar 2021 waarbij de twee rollen die er zijn in de relatie, namelijk enerzijds verbonden partij en anderzijds ondernemerschap met elkaar zijn vermengd. Het gaat hierbij om de compensatie volgens afspraak over de jaarlijkse overheadkosten voor de SW-medewerkers (verbonden partij) die de gemeente heeft verrekend met een debetfactuur (ondernemerschap). Hierdoor heeft de MOA in 2021 € 37.000 te weinig aan overheadkosten SW ontvangen. Dit leidt tot een nadeel van hetzelfde bedrag in het boekjaar 2022.
6.5 Arbeidsparticipatie
Re-integratie
Het re-integratiebudget is per saldo met € 112.000 overschreden. Het budget voor maatwerkvoorzieningen is de afgelopen jaren met 74% gedaald. De oorzaken van deze daling zijn de bezuinigingen in de afgelopen jaren en het overhevelen van € 168.000 voor re-integratiedienstverlening naar de MOA in 2018. In 2022 was het budget € 147.000 en kwamen 800 personen in aanmerking voor re-integratiedienstverlening. Per inwoner was er in 2022 dus € 184 per beschikbaar. Dit is een gemiddelde. Afhankelijk van de problematiek verschilt de inzet per inwoner. Ter illustratie, de kosten van een werk-activeringstraject, individuele coaching of externe jobcoaching bedragen gemiddeld € 5.500 per jaar. Een analyse van de inzet van het budget laat geen rare dingen zien. De inzet past binnen de ambities van ons Participatiebeleid en de Participatiewet.
Oorzaken overschrijding budget
1.Er is sprake van spanning op de arbeidsmarkt en in bijna alle sectoren zijn er personeelstekorten. Wie kan en wil werken is aan het werk. We zien dat veel van onze inwoners die een bijstandsuitkering ontvangen niet profiteren van de ruime arbeidsmarkt. Deze inwoners hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt, vaak door een combinatie van verschillende problemen. Dit vraagt om meer inzet van maatwerkvoorzieningen.
2.Door de lockdowns in 2021 en begin 2022 hebben veel re-integratietrajecten stilgelegen. Die zijn weer opgestart zodra dat kon. De doorlooptijd van re-integratietrajecten was hierdoor langer. Het gevolg is dat de kosten die wij anders op 2021 hadden geboekt nu ten laste komen van het resultaat 2022.
3.Sommige aanbieders hebben pas eind 2022 de facturen gestuurd, waardoor we geen goed zicht hadden op de uitgaven. Inmiddels hebben we beheersmaatregelen genomen om hier meer grip op te krijgen.
4.In de praktijk blijkt dat onze preferente aanbieders MOA en Kruidhof niet altijd de juiste re-integratieplek zijn voor inwoners. Een aantal inwoners heeft in 2022 trajecten bij deze partijen gevolgd die niet succesvol zijn afgerond. Als vervolgstap hebben wij externe maatwerkvoorzieningen ingekocht zodat de re-integratie van deze inwoners niet stagneerde.
5.Door ziekte bij onze eigen jobcoaches moesten wij in de 2e helft van 2022 meer externe jobcoaching inkopen.
6.De prijzen van de re-integratie aanbieders worden jaarlijks geïndexeerd. Deze indexatie is de laatste jaren niet meegenomen in de begroting. In 2023 is het budget voor het eerst geïndexeerd.
Inburgering nieuwkomers
De uitvoering van de nieuwe wet Inburgering is in 2022 laat op gang gekomen. Dit omdat er onvoldoende woningen waren voor statushouders en door een systeemfout bij DUO waardoor inburgeraars die onder de nieuwe wet vallen onder de oude wet geregistreerd stonden. Het uitvoeringsbudget voor de nieuwe wet is hierdoor niet volledig benut. Dit leidt tot een voordeel voor de jaarrekening 2022 van € 45.000.
6.6 / 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+
Wmo-maatwerkvoorzieningen
Het voordeel op de Wmo-maatwerkvoorzieningen betreft in totaal € 256.000 op een totaal budget van € 8,6 miljoen. Naast na-ijleffecten van corona is dit mede het effect van het eerder ingezette kostenbewust werken binnen onze Gebiedsteams.
De eerste maanden van 2022 golden nog diverse coronamaatregelen. Dit is van invloed geweest op het participeren van onze inwoners. De mogelijkheden voor deelname aan maatwerkvoorzieningen collectief vervoer en dagbesteding waren in de eerste maanden van 2022 beperkter. Huishoudelijke Hulp vormt een uitzondering hierop. De aanzuigende werking van het abonnementstarief zorgt voor een continue en gestage stijging bij deze maatwerkvoorziening.
Schulddienstverlening
Het aantal cliënten dat gebruik heeft gemaakt van schulddienstverlening in 2022 is beduidend lager uitgevallen dan verwacht, er hebben zich 27 inwoners aangemeld. Daardoor zijn er minder producten Kredietbank Nederland ingezet (49 t.o.v. 77 in 2021). Dit levert voor de jaarrekening 2022 een voordeel op van € 82.000.
Wmo-vervoer
Op het Wmo-vervoer is per saldo een voordeel ontstaan van € 66.000. Op de uitgaven van het Wmo-vervoer, dat uitgevoerd wordt Jobinder, is een voordeel ontstaan van € 90.000. Ook in 2022 is er nog sprake geweest van de invloed van de coronapandemie op de vervoersbehoefte. Het gehele jaar 2022 is het aantal cliënten beduidend achtergebleven bij het aantal van voor de coronapandemie.
Wat voor de ontwikkeling in de lasten geldt is tegengesteld aan de ontwikkeling bij de baten. Door het achterblijven van de vraag heeft dit nadelige gevolgen voor de afdracht van ontvangen eigen bijdragen. Dit leidt hier tot een nadeel van € 24.000.
6.72 / 6.82 Maatwerkdienstverlening Jeugd
De vraag naar en het beroep op Jeugdzorg blijft onverminderd groot. Hoewel het aantal jeugdigen dat jeugdzorg ontvangt redelijk stabiel blijft, zien we een toenemende vraag in de aard en ernst van de specialistische zorg. Dit beeld wordt ook landelijk gesignaleerd.
In Achtkarspelen zijn een aantal aanbieders gevestigd die intensieve zorg en verblijf combineren, voor opvang en behandeling van voogdijkinderen uit verschillende gemeenten en provincies. De verwachting, waar ook in de begroting 2022 op is geanticipeerd, dat de invoering van de nieuwe wetgeving in het kader van het woonplaatsbeginsel effecten zou laten zien is uitgekomen. Deze ontwikkelingen hebben, op het totale budget voor de Jeugd maatwerkvoorzieningen van € 9,1 miljoen, geleid tot een nadeel voor de jaarrekening 2022 van € 75.000.
Belangrijk blijft dat goed in kaart wordt gebracht hoe de cijfers zich ontwikkelen zodat er tijdig op geanticipeerd kan worden. Het aantal afgegeven voorzieningen zegt niet altijd iets over de financiële consequenties. Een aantal landelijke ontwikkelingen en het uitstel van ingangsdatum van de nieuwe aanbesteding zal mogelijk een negatief effect hebben op de financiële huishouding.
6.81 Geëscaleerde zorg 18+
Beschermd Wonen
Het product Beschermd Wonen wordt op provinciaal niveau uitgevoerd door de centrumregeling Sociaal Domein Fryslân (SDF). Voor 2022 is er sprake van een overschot van €11,5 miljoen op provinciaal niveau. Dat is hoger dan verwacht en ook hoger dan in 2021 (resultaat € 7,8 mln.). Als oorzaken hiervoor wordt geduid:
- Doorgaande afname van het aantal bewoners met een indicatie Beschermd wonen (Intramuraal en Ambulant). In Friesland hadden we 590 geïndiceerde bewoners op 1 januari 2022. Op 31 december 2022 waren dit er nog 540. Het lijkt erop dat nog steeds veel mensen aanvragen doen voor een Wlz-indicatie en deze ook toegekend krijgen. Ook zorgaanbieders lijken geneigd te zijn in te zetten op Wlz.
- Toename van de rijksvergoeding met ongeveer 1 mln. extra middelen voor volumeontwikkeling
- Niet ingezet innovatiebudget
Het aandeel van de gemeente Achtkarspelen in dit positieve resultaat is € 490.000 en levert voor de jaarrekening 2022 een voordeel op van € 490.000.
Hoofdlijnenakkoord GGZ
In het Hoofdlijnenakkoord GGZ zijn vanaf 2022 structurele middelen ter beschikking gesteld aan de (centrum) gemeenten om vorm te geven aan de ambulantisering van mensen met GGZ-problematiek. De herallocatie van middelen moet ertoe bijdragen dat de achterstand in kwaliteit van leven van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) wordt ingehaald en dat betrokkenen beter in staat worden gesteld een gezond, veilig, sociaal en maatschappelijk leven te leiden. In Friesland is afgesproken dat deze middelen aan de lokale gemeenten ter beschikking worden gesteld. Voor Achtkarspelen is dit een bedrag van € 107.000. Hiermee kan iedere gemeente zelf invulling geven aan ambulante zorg/ondersteuning voor mensen met een (ernstige) psychiatrische aandoening. In Achtkarspelen is hiermee in 2022 een start gemaakt door onder andere het uitvoeren van een EPA nulmeting. Veel kosten zijn er echter nog niet gemaakt, dit resulteert voor de jaarrekening 2022 in een voordeel van € 99.000.
Maatschappelijke Opvang en Vrouwenopvang (MOVO)
De producten Maatschappelijke Opvang en Vrouwenopvang worden op provinciaal niveau uitgevoerd door de centrumregeling Sociaal Domein Fryslân (SDF). Financiering vindt plaats via de centrumgemeente Leeuwarden. Eventuele tekorten of overschotten worden verrekend met de Friese gemeenten. Over het jaar 2022 hebben we een positieve afrekening ontvangen van in totaal € 56.000.